Strategie in praktijk
Strategievorming was het thema van de Landelijke Bijeenkomst van de bdKO afgelopen voorjaar. Een schot in de roos bleek uit de reacties. Op 10 november 2017 werd een vervolg gegeven aan het onderwerp. Tijdens de tweede Landelijke Bijeenkomst dit jaar stond de volgende stap centraal en kregen de aanwezige directeuren/bestuurders tools voor de praktische vertaling van visies en scenario’s. Na boeiende inleidingen gingen de aanwezigen zelf aan de slag met Design Thinking.
De Landelijke Bijeenkomst was deze keer bij BDO Accountants in Utrecht. Zoals gebruikelijk begon de dag met de Algemene Ledenvergadering. Zonder opmerkingen werd de begroting vastgesteld en het werkplan 2018 goedgekeurd. Speerpunten van de bdKO voor het nieuwe jaar zijn: positioneren, kennis delen en groeien. BdKO-voorzitter Johan Vriesema zei blij te zijn met de vele goed bezochte activiteiten van de vereniging en hoopt dat nog meer directeuren lid worden. ‘De bdKO is een plek om kennis en ervaring uit te wisselen. Je kunt hier halen en brengen’, merkte hij op.
De eerste termijn van Jolanda Rikers loopt dit jaar af, maar zij tekende bij voor een tweede bestuurstermijn. Verder benoemde de vergadering Gaby Alberts als nieuw bestuurslid.
Aan het eind van de Algemene Ledenvergadering bedankte Vriesema BDO Accountants voor de gastvrijheid. Ook sprak hij zijn dank uit naar de hoofdsponsors: Pelosa, HHB en de standhouders Aon, KOC.online en Deel! Shared Service Center.
Future proof innoveren van organisaties
Na de Algemene Ledenvergadering volgde een inleiding van Jules Koster, trainer bij de Baak. Afgelopen 30 jaar heeft hij zich bij Nyenrode en de Baak beziggehouden met alle mogelijke facetten van leren, leiden, organiseren en innoveren in bedrijven en instellingen. Thema van zijn bijdrage was: ‘Future proof innoveren van organisaties.’. Innoveren gaat volgens hem verder dan het reageren op modetrends. ‘Het gaat om diepere trends en de impact hiervan op hoe we organiseren en leiding geven.’
Koster begon zijn verhaal met de klassieke visie op leiderschap. Bovenin de piramide staat de leider en daaronder de medewerkers. ‘Controle staat hierin centraal. Bovenin zitten de hersens en beslissingen gaan van boven naar beneden. In een wereld die snel verandert, werkt dit systeem te traag. Bovendien is er weinig ruimte voor menselijke waarden, iets wat we in deze tijd belangrijk vinden.’ De trainer noemde Buurtzorg als voorbeeld van een organisatie waar leiderschap door heel de organisatie heen zit. ‘De medewerkers nemen zelf besluiten en de kwaliteit is met sprongen vooruit gegaan. Leiderschap is er verdeeld over de medewerkers. Het sturingsmodel is hiermee veranderd. De top creëert er kaders waardoor anderen kunnen werken. Je bent dus echt dienstbaar.’
Leiderschap is in de loop van de tijd verschoven van de top naar onderliggende afdelingen en ontwikkelt zich verder naar individuele medewerkers. ‘Dit is een diepere trend waarmee we iets moeten. Je kunt leiderschap zien als onderdeel van heel de organisatie. Dan doet iedereen mee.’ Sleutelbegrippen hierbij zijn volgens hem: verbondenheid, inclusie en participatie, de bedoeling van de organisatie, startup-mentaliteit, Sense & Future, making in ecosystemen en van Smart naar Wise.
Vervolgens hekelde hij de bureaucratie met al haar controlemechanismes. Als voorbeeld noemde hij de kpi’s en andere controlemiddelen. ‘Je verhoogt hiermee de meetbaarheid, maar het doel raakt veelal uit het oog.’ Bovendien haal je jezelf nogal wat werk op de hals om de organisatie te managen, merkte hij op. Met twee foto’s van een bloemenveld en een strak aangelegde tuin verduidelijkte hij zijn punt. ‘In het veld laat je de natuur zelf het werk doen en in de aangeharkte tuin moet je het zelf doen.’ Hij vervolgde: ‘Laatst wandelde ik in een natuurgebied en moest ik door een hek dat er was geplaatst om het wild in een bepaald gebied te houden. Dit hek stond scheef en viel vanzelf dicht toen ik er door was. Dit is een voorbeeld hoe je gebruik maakt van de zwaartekracht zonder dat je zelf allerlei constructies hoeft te bedenken. Hetzelfde gebeurt in dat bloemenveld. Als leidinggevende moet je hiervan ook gebruik maken. Geef mensen verantwoordelijkheid, geef ze eigenaarschap en maak de kaders duidelijk. Vertrouwen is hierbij het sleutelwoord.’ Leidinggeven is volgens Koster het formuleren van een doel, de bedoeling van de organisatie die als een magneet werkt, en het werken vanuit drijfveren. Gekscherend voegde hij eraan toe: ‘Een afdeling kwaliteitsbewaking zorgt ervoor dat de kwaliteit van het werk achteruit gaat. Je neemt namelijk de medewerkers eigenaarschap uit handen.’ Zoeken naar de juiste verhouding tussen exploiteren en exploreren is volgens de trainer een grote uitdaging.
In een schema liet Koster zien dat zelfsturing om organiserend vermogen en samenwerkingsvermogen draait. Daarnaast kan het niet zonder vakmanschap en ondernemerschap. Als directeur schep je hiervoor de kaders. Koster: ‘Je moet een groep een compleet verantwoordelijkheidsgebied geven en ze moeten iets van regelbevoegdheid hebben. Inzicht en informatie is daarbij onontbeerlijk. Dat werkt sturend. Informatie werkt als het ware als dat schuine hek.’ Vakmanschap en ondernemerschap zorgen volgens hem voor creativiteit en innovatie en hij benadrukte nogmaals dat vertrouwen geven onontbeerlijk is.
De inleiding riep naast enthousiaste reacties ook veel vragen op bij de zaal. Hoe krijg je medewerkers mee in deze benadering, vroeg een van de directeuren. ‘Laat de mensen het zelf doen’, reageerde Koster. ‘Eigenaarschap, daar gaat het om.’
Download de presentatie van Jules Koster
Presentatie BDO Accountants
Gastheren Merijn van de Hoek en Dex Crijnen van BDO Accountants schetsten voor de pauze een aantal belangrijke ontwikkelingen in de kinderopvang. Ze benadrukten dat de bestaande wet- en regelgeving eisen stelt waaraan organisaties moeten voldoen. ‘Uit onderzoek blijkt dat de meeste directeuren in deze branche vanuit idealen werken en minder met geld bezig zijn.’ Ze waarschuwden voor de keerzijde hiervan. ‘Zorg dat je in control bent.’
Afscheid Giena van der Veen en Wim Ogtrop
Na de lunch nam de vergadering afscheid van bestuurslid Wim van Ogtrop. Johan overhandigde een mooi beeldje dat ’trots’ symboliseerde, bedankte Wim voor alles wat hij voor de bdKO gedaan en betekent heeft en wenste Wim veel succes. Helaas was Giena van der Veen op deze dag verhinderd om afscheid te nemen.
‘Als je het anders framet, ga je ook anders denken’
In de middag van de Landelijke Bijeenkomst van de bdKO stond de masterclass Strategische tools – Design Thinking door Lambert Koster op het programma. Hij is associate van De Baak en als senior trainer verbonden aan het ‘de Baak Strategie Programma’. Daarnaast begeleidt hij strategietrajecten in onder andere de zorg.
We zijn groter geworden, maar de ideeën halen het niet meer.’ Een herkenbare uitspraak voor veel organisaties die groeien. Creatieve ideeën lijken in grote organisaties moeilijk tot bloei te komen. Hoe kun je blijven innoveren? Volgens Lambert Koster helpt Design Thinking daarbij. Het is een methode die de gebruiker erbij betrekt en het maakt gebruik van prototyping om tussentijds te testen en een iteratief proces om continu te verbeteren.
Koster: ‘Als je mensen vraagt wat ze willen dan krijg je een oplossing uit de bubbel waarin ze zich bevinden.’ Hij haalde hierbij een uitspraak van autobouwer Ford aan. Die zei: ‘Als je mensen nu zou vragen hoe ze sneller vervoerd willen worden, zouden ze antwoorden met snellere paarden.” Dit beweerde hij in een tijd dat paarden het straatbeeld bepaalden. Oftewel: mensen zoeken oplossingen vanuit hun eigen perspectief. Bij Design Thinking ga je vanuit zoveel mogelijk perspectieven denken. ‘Als je het anders framet, ga je ook anders denken’, stelde Koster. Met een aantal voorbeelden liet hij zien wat hij hiermee bedoelt.
Bij Design Thinking is het de kunst je in de gebruiker en het probleem te verplaatsen. Hierin ga je zover dat je als het ware weet wat die ander denkt, voelt en wil. Vanuit dit perspectief ga je nieuwe producten of diensten ontwikkelen. Dit doe je op kleine schaal waarbij proberen en fouten maken geen probleem is. Hier leer je immers van. Vervolgens probeer je opnieuw.
Na een korte inleiding verdeelde Koster de zaal in groepen en zette ze aan het werk. Design Thinking is immers vooral doen.
De groepen kregen de opdracht eerst met elkaar nieuwe ideeën voor de kinderopvang op post-its te zetten en aan de muur te hangen. Daarna moesten ze een persoon uit de kinderopvang gedetailleerd omschrijven. Bedoeling was om bijvoorbeeld een ouder tot in detail te beschrijven. Opdracht was om daarna een week van die ouder in beeld te brengen. Ziekte, vertraging , boosheid, alles mocht hierin meegenomen worden, waarbij de groepen bij alle gebeurtenissen moesten aangeven met welke emoties die gepaard gingen.
Koster: ‘Als ik naar die reis kijk, kan je proberen te bedenken of je op bepaalde momenten in mijn dienstverlening er iets mee kan.’
Het bleek te werken in de praktijk. Nauwgezet werden ouders in beeld gebracht. Veel gelach kwam er uit de groepen, maar ook serieuze gesprekken over de verschillende perspectieven op de dienstverlening van de kinderopvang. De customer journey liet veel knelpunten zien. De oplossingen waren vervolgens heel divers en creatief: van pedagogische platforms tot community’ s en van opvoedtelefoon tot übernanny.
De ideeën en posterpresentaties kregen enthousiast reacties van de zaal en Koster. ‘Nu is het zaak hiermee in de praktijk aan de slag te gaan. Probeer het in het klein. Als het niet lukt, pas je het aan of ga je met een nieuw idee aan de slag. Design Thinking is vooral doen.’